เวลาเราพูดถึง “ปัญหาเขตแดน” กับประเทศเพื่อนบ้าน โดยเฉพาะ ไทย-กัมพูชา สิ่งแรกที่มักถูกพูดถึงคือความรู้สึกไม่พอใจต่อ “เขมร” ในหลายเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับดินแดน หรือประสาทเขาพระวิหาร ปราสาทตาเมือน และพื้นที่ทางทะเลบริเวณเกาะกูด แต่ถ้าเราย้อนกลับไปดูให้ลึกมากกว่าฉากหน้าที่เกิดขึ้นตอนนี้ แล้วถามตัวเองว่า “เรื่องทั้งหมดมันเริ่มจากใคร” คำตอบอาจไม่ได้อยู่ที่เขมร แต่อยู่ที่ ฝรั่งเศส (France) ผู้มีบทบาทในฐานะเจ้าอาณานิคมที่เข้ามาเปลี่ยนภูมิศาสตร์อาเซียนด้วย “ความเห็นแก่ตัว” ที่แฝงอยู่ในชื่อของการล่าอาณานิคม

แผนที่ 1:200000 คืออะไร และทำไมถึงผิดตั้งแต่ต้น

หนึ่งในเครื่องมือที่ฝรั่งเศสใช้ในการยึดพื้นที่จากสยามในอดีต คือการ “กำหนดเขตแดน” ด้วยแผนที่ที่ตนเองเป็นผู้วาด และผู้เดียวที่ตีความได้ แผนที่นั้นคือ แผนที่ 1:200000 ซึ่งแสดงเส้นเขตแดนระหว่างไทยกับเขมรในสมัยที่กัมพูชาอยู่ภายใต้การปกครองของฝรั่งเศส

ปัญหาอยู่ตรงที่ แผนที่ 1:200000 นี้ขัดกับหลักสากลของการปักปันเขตแดน เพราะไม่ได้อิง “สันปันน้ำ” หรือเส้นแบ่งธรรมชาติบนภูเขาอย่างที่ควรจะเป็น แต่ลากเส้นไปอีกด้าน โดยผลประโยชน์ตกอยู่กับ “กัมพูชา” ที่อยู่ภายใต้การปกครองของฝรั่งเศสในขณะนั้น

ความหมายก็คือ ฝรั่งเศสใช้วิธีลากเส้นเอาดินแดนที่ควรอยู่ฝั่งไทยให้กลายเป็นของกัมพูชา โดยอ้างว่า “แผนที่นี้ถูกต้อง” ทั้งที่ตัวเองเป็นคนผลิตมันขึ้นมา

ไทยยอมรับหรือไม่?

เอกสารหลายฉบับในประวัติศาสตร์ยืนยันว่า ไทยไม่เคยมีโอกาสได้เห็นหรือรับรองแผนที่นี้อย่างเป็นทางการ ฝ่ายฝรั่งเศสเป็นผู้จัดทำ แล้วนำไปใช้ในการตีความเขตแดน โดยไม่เปิดโอกาสให้ไทยตรวจสอบหรือเจรจาต่อรอง

คำถามที่น่าสนใจคือ ถ้าฝรั่งเศสมีความตั้งใจบริสุทธิ์จริง ทำไมจึงไม่ใช้หลักธรรมชาติในการแบ่งเขตแดน ทำไมต้องวาดเส้นแผนที่เอง แล้วใช้มันเป็นเครื่องมือบีบบังคับให้ไทยยอมสูญเสียพื้นที่?

คำตอบอาจอยู่ในความจริงที่ว่า ฝรั่งเศสไม่ได้ต้องการความยุติธรรม แต่ต้องการขยายอาณานิคม ด้วยวิธีที่ง่ายที่สุด คือการสร้าง “ความถูกต้องปลอม ๆ” ผ่านเอกสารที่ออกโดยตัวเอง แล้วใช้เอกสารนั้นบีบบังคับคู่ขัดแย้งให้จำนน

ไทยเสียอะไรไปจากการตีเส้นแบบนี้?

จากการลากเส้นที่ไม่เป็นธรรมของฝรั่งเศส ไทยต้องเสียพื้นที่ให้ฝั่งเขมรจำนวนไม่น้อย และหนึ่งในกรณีที่คนไทยยังจำได้ดีที่สุด คือการเสียดินแดนเขาพระวิหาร ซึ่งตั้งอยู่บนหน้าผา แต่เส้นเขตแดนในแผนที่กลับพาดผ่านอย่างผิดปกติ ทำให้ตัววัดกลายเป็นของฝั่งกัมพูชา แม้ทางขึ้นจะอยู่ฝั่งไทย

แม้หลายคนจะเข้าใจว่าเรื่องนี้เคยถึงศาลโลกแล้ว และไทยเป็นฝ่ายเสียเปรียบ แต่สิ่งที่ไม่ควรถูกลืมคือ รากของปัญหาไม่ได้เริ่มจากไทยหรือเขมร แต่มาจากฝรั่งเศส ที่เป็นคนกำหนดกติกาฝ่ายเดียวตั้งแต่ต้น

ทำไมเราจึงโกรธผิดคน?

สังคมไทยมีแนวโน้มที่จะโกรธเขมร โดยเฉพาะเวลามีการกระทบกระทั่งเรื่องเขตแดนหรือวัฒนธรรม แต่ความจริงคือเขมรเป็นเพียง “ผู้รับมรดก” จากเจ้าอาณานิคมอย่างฝรั่งเศส

ถ้าฝรั่งเศสไม่เข้ามาเปลี่ยนแปลงภูมิศาสตร์ของภูมิภาคอย่างตามใจตัวเองตั้งแต่แรก คนไทยกับเขมรอาจไม่มีความขัดแย้งเรื่องเขตแดนมากขนาดนี้ หรืออย่างน้อยปัญหาก็จะถูกจัดการตามหลักธรรมชาติ ไม่ใช่ตามเอกสารปลอมที่ออกแบบมาเพื่อบีบบังคับอีกฝ่าย

ความเห็นแก่ตัวของฝรั่งเศสในบริบทของอาเซียน

ฝรั่งเศสไม่ได้มีปัญหากับไทยแค่เรื่องเขตแดนในกัมพูชา แต่ยังเคยบีบบังคับให้ไทยยกดินแดนฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขงให้แก่ลาว (ที่ฝรั่งเศสปกครองอยู่) ในอดีตอีกด้วย ทำให้ไทยต้องสูญเสียดินแดนจำนวนมากในช่วงรัชกาลที่ 5

นั่นแปลว่า ความเสียหายที่ไทยได้รับจากฝรั่งเศสในยุคล่าอาณานิคมนั้น ไม่ใช่แค่เรื่องแผนที่ 1:200000 หรือแค่ “เขมร” เท่านั้น แต่ครอบคลุมไปถึงลาวและความมั่นคงของภูมิภาคโดยรวม

ฝรั่งเศสไม่เคยมีเจตนาจะอยู่ร่วมกับคนในภูมิภาคนี้อย่างเท่าเทียม พวกเขามองว่าเอเชียตะวันออกเฉียงใต้คือโอกาสในการขยายอำนาจ และเมื่อสิ่งใดเป็นประโยชน์ต่อเจ้าอาณานิคม พวกเขาก็พร้อมจะเขียนมันลงกระดาษ แล้วใช้เอกสารนั้นเป็นอาวุธโดยไม่สนว่าอะไรถูกหรือผิด

แล้วคนไทยควรรู้สึกอย่างไร?

การตั้งคำถามว่า “เราควรโกรธใคร?” อาจไม่ช่วยให้เขตแดนเปลี่ยนกลับมา แต่การเข้าใจที่มาของปัญหา จะช่วยให้เรารู้ว่าศัตรูที่แท้จริงในอดีตคืออะไร และเราควรเรียนรู้อะไรจากมัน

กัมพูชาอาจมีท่าทีแข็งกร้าวในบางช่วงเวลา แต่พวกเขาไม่ได้เป็นคนกำหนดแผนที่ 1:200000 พวกเขาไม่ใช่คนลากเส้นแบ่งดินแดนอย่างผิดธรรมชาติ แล้วใช้มันกดไทยให้อยู่ใต้ข้อจำกัด

คนที่ทำคือ ฝรั่งเศส และสิ่งที่พวกเขาทำ คือการแทรกแซงโครงสร้างภูมิรัฐศาสตร์ของอาเซียนด้วยวิธีที่เห็นแก่ตัว

• ปัญหาเขตแดน ไทย-กัมพูชา มีรากมาจากนโยบายล่าอาณานิคมของ ฝรั่งเศส (France) ที่ลากเส้นเขตแดนอย่างไม่ยุติธรรม
• แผนที่ 1:200000 ที่ฝรั่งเศสจัดทำ ไม่ได้ยึดหลักธรรมชาติ ทำให้ไทยสูญเสียดินแดนโดยไม่ได้ยินยอม
• กัมพูชาเป็นผู้ได้รับผลประโยชน์จากความไม่ยุติธรรคนั้น แต่ต้นเรื่องคือการกระทำของฝรั่งเศส
• คนไทยจึงควรพิจารณาใหม่ว่า “ควรโกรธเขมร” หรือ “ควรจดจำว่าฝรั่งเศสเคยทำอะไรไว้”